مهریه، یکی از حقوق مالی زن در ازدواج است که در فقه اسلامی و قوانین ایران، جایگاه ویژه‌ای دارد. این حق، به عنوان پشتوانه‌ای مالی برای زن محسوب می‌شود و می‌تواند در استحکام بنیان خانواده و حفظ حقوق زن نقش موثری داشته باشد.
با وجود اهمیت مهریه، این نهاد حقوقی در جامعه امروز ایران با چالش‌های متعددی روبرو است. مهریه‌های سنگین و غیرمتعارف، ناتوانی در پرداخت مهریه، زندان مهریه و … از جمله مسائلی هستند که این مورد را به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات حقوق خانواده تبدیل کرده‌اند.
در این مقاله، به بررسی همه‌جانبه مهریه از سه منظر فقهی، حقوقی و اجتماعی می‌پردازیم. ابتدا، ماهیت، شرایط، انواع و احکام مهریه در اسلام را بررسی می‌کنیم. سپس، به قوانین مهریه در ایران و نحوه تعیین، محاسبه مهریه و مطالبه آن خواهیم پرداخت. در نهایت، چالش های مهریه در جامعه امروز و راهکارهای پیشنهادی برای حل این چالش‌ها را مورد بحث قرار می‌دهیم. با مطالعه این مقاله، می‌توانید با دیدی جامع و دقیق، به این موضوع بنگرید.
با ندای صلح و عدالت همراه باشید تا در این مسیر، به شما آگاهی ببخشیم.
صداق که نام دیگر مهر است در فقه اسلامی، سابقه‌ای دیرینه دارد و در آیات قرآن و روایات متعدد، به آن اشاره شده است. فقهای اسلام، با استناد به این منابع، احکام و مقررات مفصلی را در مورد مهریه بیان کرده‌اند. در این بخش، به بررسی ماهیت، شرایط، انواع و احکام مهریه در اسلام می‌پردازیم.
در مورد ماهیت مهریه در اسلام، دیدگاه‌های مختلفی در میان فقها وجود دارد. برخی آن را هدیه‌ای از جانب مرد به زن می‌دانند، برخی دیگر آن را عوض (بها) در عقد نکاح می‌شمارند، و برخی نیز آن را حقی برای زن می‌دانند که به موجب عقد نکاح بر عهده مرد قرار می‌گیرد.
با وجود اختلاف نظر در مورد ماهیت دقیق مهریه، اکثر فقها بر این نکته اتفاق نظر دارند که مهریه، حقی برای زن است و مرد موظف به پرداخت آن است.
در قرآن کریم، در آیات متعددی به مهریه اشاره شده است. به عنوان مثال، در آیه 4 سوره نساء آمده است: “وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً” (و مهریه‌های زنان را به عنوان هدیه‌ای [با رغبت] به آن‌ها بدهید).
همچنین، روایات فراوانی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) در مورد مهریه نقل شده است که بر اهمیت و لزوم پرداخت آن تاکید دارند.
برای اینکه مهریه از نظر شرعی صحیح باشد، باید دارای شرایطی باشد. این شرایط عبارتند از:
در فقه اسلامی، مهر به سه نوع کلی تقسیم می‌شود:
صداق یا مهر، دارای احکام مختلفی در فقه اسلامی است. برخی از مهم‌ترین این احکام عبارتند از:
به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند آن را مطالبه کند. اما در مورد زمان استحقاق کامل مهریه، بین فقها اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند که زن با وقوع عقد، مالک تمام این حق می‌شود، اما برخی دیگر معتقدند که مالکیت زن بر تمام مهر، منوط به وقوع نزدیکی است.
مسئولیت پرداخت مهریه، بر عهده مرد است. مرد موظف است مهر را به زن بپردازد، مگر اینکه زن آن را به او ببخشد یا در قبال طلاق خلع یا مبارات، بذل کند.
زن پس از تملک مهریه، حق هرگونه تصرفی در آن را دارد. می‌تواند آن را ببخشد، بفروشد، هبه کند یا هرگونه تصرف مالکانه دیگری در آن انجام دهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص مهریه می توانید به ندای صلح و عدالت مراجعه کنید و یا از مشاوره حقوقی ما بهره مند شوید.
همچنین می توانید با مراجعه به وبلاگ حقوقی ندای صلح و عدالت از سایر مطالب حقوقی ما استفاده کنید.
مهریه در حقوق ایران، برگرفته از فقه اسلامی است و قانون مدنی، به تبعیت از فقه، احکام و مقررات مربوط به آن را بیان کرده است. در این بخش، به بررسی جایگاه مهریه در قانون مدنی، انواع، شرایط، نحوه تعیین و مطالبه، و ضمانت اجرای عدم پرداخت آن می‌پردازیم.
قانون مدنی ایران، در مواد 1078 تا 1101، به طور مفصل به مهریه پرداخته است. این مواد، ضمن تعریف مهر یا صداق، شرایط، انواع، احکام و آثار آن را بیان کرده‌اند.
در قانون ایران، مهریه به دو نوع کلی تقسیم می‌شود:
مهریه در حقوق ایران، باید دارای شرایط شکلی و ماهوی باشد:
تعیین مهریه، به توافق زوجین بستگی دارد. آن‌ها می‌توانند هر مالی را که دارای شرایط مذکور باشد، به عنوان مهر تعیین کنند. در حال حاضر، رایج‌ترین نوع مهریه در ایران، سکه بهار آزادی است. محاسبه مهریه به نرخ روز، در صورتی که مهر وجه نقد یا سکه باشد، بر اساس شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی انجام می‌شود.
زن می‌تواند مهر- یا صداق خود را از دو طریق مطالبه کند:
قانونگذار، برای تضمین پرداخت مهریه، ضمانت‌های اجرایی مختلفی را پیش‌بینی کرده است:
زن می‌تواند تا زمانی که مهریه خود را دریافت نکرده است، از تمکین (انجام وظایف زناشویی) خودداری کند. به این حق، حق حبس گفته می‌شود.
زن می‌تواند با معرفی اموال مرد به دادگاه یا اجرای ثبت، تقاضای توقیف آن‌ها را بکند. پس از توقیف اموال، از محل فروش آن‌ها، مهریه زن پرداخت می‌شود.
زن می‌تواند از طریق اجرای ثبت، مرد را ممنوع‌الخروج کند تا زمانی که مهریه او را پرداخت کند.
در گذشته، یکی از ضمانت‌های اجرای عدم پرداخت مهریه، حبس مرد بود. اما با تصویب قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی در سال 1394، حبس مرد به دلیل عدم پرداخت مهریه، محدود شده است. در حال حاضر، اگر مرد توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد و این امر برای دادگاه اثبات شود (اعسار)، حبس نمی‌شود، مگر اینکه اموالی داشته باشد و از معرفی آن‌ها خودداری کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله حقوق خانواده را مطالعه کنید.
مهریه، با وجود جایگاه مهمی که در فقه و حقوق دارد، در جامعه امروز ایران با چالش‌های متعددی روبرو است. این چالش‌ها، هم از جنبه اقتصادی و هم از جنبه اجتماعی، قابل بررسی هستند. در این بخش، به مهم‌ترین این چالش‌ها اشاره می‌کنیم:
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مهریه در ایران، رواج مهریه‌های سنگین و غیرمتعارف است. در برخی از ازدواج‌ها، مهریه به حدی سنگین تعیین می‌شود که عملاً پرداخت آن برای مرد غیرممکن است. این امر، می‌تواند پیامدهای منفی متعددی به دنبال داشته باشد، از جمله:
بسیاری از مردان، به دلیل مشکلات اقتصادی، توانایی پرداخت مهریه همسر خود را ندارند. این امر، می‌تواند منجر به طرح دعوای مطالبه مهریه از سوی زن، توقیف اموال مرد، ممنوع‌الخروج شدن او و حتی حبس او شود.
زندان مهریه، یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل مربوط به مهریه در ایران است. منتقدان زندان مهریه معتقدند که این مجازات، نه تنها کمکی به وصول مهریه نمی‌کند، بلکه باعث ایجاد مشکلات بیشتری برای خانواده‌ها می‌شود. از جمله این مشکلات می‌توان به از دست رفتن شغل مرد، افزایش تنش‌های خانوادگی، و آسیب‌های روحی و روانی برای مرد و خانواده او اشاره کرد.
برای حل چالش‌های مربوط به مهریه، راهکارهای مختلفی پیشنهاد شده است. برخی از مهم‌ترین این راهکارها عبارتند از:
مهریه، به عنوان یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در ازدواج، دارای ابعاد فقهی، حقوقی و اجتماعی گسترده‌ای است. در این مقاله، سعی کردیم تا با بررسی جامع این ابعاد، تصویری روشن از وضعیت مهریه در ایران ارائه دهیم.
همانطور که دیدیم، مهریه در فقه اسلامی، دارای جایگاه ویژه‌ای است و قانون مدنی ایران نیز به تبعیت از فقه، احکام و مقررات مفصلی را در مورد آن بیان کرده است. با این حال، مهریه در جامعه امروز ایران با چالش‌های متعددی روبرو است که نیازمند توجه جدی قانونگذار، مسئولان و خانواده‌ها است.
مهریه‌های سنگین، ناتوانی در پرداخت مهریه، و زندان مهریه، از جمله مهم‌ترین این چالش‌ها هستند. برای حل این چالش‌ها، لازم است که هم قوانین مربوط به مهریه مورد بازنگری قرار گیرند و هم فرهنگ‌سازی مناسبی در جامعه صورت گیرد تا زوجین با آگاهی و درک متقابل، در مورد مهریه تصمیم‌گیری کنند.
در صورت داشتن هرگونه سوال یا ابهام در مورد مهریه و سایر مسائل حقوقی خانواده، می‌توانید با ندای صلح و عدالت تماس بگیرید و از خدمات مشاوره حقوقی ما بهره‌مند شوید. همچنین می توانید با مراجعه به وبلاگ حقوقی ندای صلح و عدالت از سایر مطالب حقوقی ما استفاده کنید.
برای آگاهی از جزییات بیشتر در خصوص آثار حقوقی طلاق می توانید به مقاله انواع طلاق مراجعه کنید.
در نگارش این مقاله، علاوه بر دانش تخصصی تیم تحریریه ندای صلح و عدالت، از منابع معتبر زیر نیز به طور غیرمستقیم استفاده شده است:
رویای شما، هدف ماست! در ندای صلح و عدالت، ما با اشتیاق و تخصص، دستان شما را در مسیر پیچ و خم آزمون‌های حقوقی می‌گیریم و تا قله‌های موفقیت همراهی‌تان می‌کنیم. با ما، به آینده‌ای روشن در دنیای حقوق سلام کنید!
1403 کلیه حقوق برای ندای صلح و عدالت محفوظ است.
